θεόκτιστος

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Μαρτύρησε με ξίφος. H μνήμη του τιμάται στις 4 Φεβρουαρίου.

2. Αποκεφαλίστηκε για τις ιδέες του με ξίφος. Η μνήμη του τιμάται στις 3 Οκτωβρίου.

3. Θ. ο ναύκληρος. Μαρτύρησε με αποκεφαλισμό στην Αλεξάνδρεια κατά τον διωγμό του Δεκίου (249-251). Η μνήμη του τιμάται στις 6 Σεπτεμβρίου.

4. Μοναχός (; – 451). Ασκήτεψε με τον Ευθύμιο τον Μεγάλο στη Λαύρα Φαρά, έξι μίλια από την Ιερουσαλήμ. Επειδή η φήμη της αγιότητάς τους προσέλκυσε πολλούς χριστιανούς, η Λαύρα μετατράπηκε σε μεγάλο κοινόβιο, τη διεύθυνση του οποίου είχε ο Θ. Πέθανε σε βαθιά γεράματα και τάφηκε από τον ΕυΘύμιο τον Μεγάλο και τον πατριάρχη Ιεροσολύμων Αναστάσιο. Η μνήμη του τιμάται στις 3 Σεπτεμβρίου.

5. Ηγούμενος της μονής του Κουκουμά στη Σικελία. Η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιανουαρίου.

6. Θ. ο ομολογητής. Πατρίκιος, επίτροπος του γιού του Θεόφιλου, Μιχαήλ Γ’. Χειροτονήθηκε μοναχός από τον Θεόδωρο τον Στουδίτη, του οποίου ήταν θερμός οπαδός στον αγώνα κατά των εικονομάχων. Το 854 κλείστηκε στη φυλακή από τον Βάρδα, τον αδελφό της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, όπου δολοφονήθηκε. Η μνήμη του τιμάται στις 20 Νοεμβρίου.

II

Όνομα Βυζαντινών αξιωματούχων.

1. Μάγιστρος την περίοδο της βασιλείας του Νικηφόρου A’ (802-811). Πήρε μέρος στην εκστρατεία του αυτοκράτορα εναντίον των Βουλγάρων και μετά τον ηρωικό θάνατο του Νικηφόρου στη μάχη της 25ης Ιουλίου 811 κατέφυγε μαζί με τον Σταυράκιο στην Aδριανούπολη και στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη. Ήρθε σε σύγκρουση με τον νέο βασιλιά Σταυράκιο και οργάνωσε μαζί με τον στρατηγό Στέφανο συνωμοσία εναντίον του, που οδήγησε στην εκθρόνιση του Σταυρακίου και στην αντικατάστασή του από τον Μιχαήλ Α’ τον Ραγκαβέ.

2. Μεγάλος εταιρειάρχης (11oς αι.) Ήταν ένας από τους πιστότερους αυλικούς του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ρωμανού Γ’ του Αργυρού. Ως στρατηγός πήρε μέρος στις επιχειρήσεις των Βυζαντινών κατά των Αράβων της Αιγύπτου και με τη βοήθεια του εμίρη του Χαλεπίου κατόρθωσε να εκπορθήσει τα φρούρια του Μενίκου και του Αργυρόκαστρου και να αποκαταστήσει το γόητρο της αυτοκρατορίας στη Συρία.

III

Όνομα λογίων μοναχών.

1. Θ. ο Στουδίτης (9ος αι.). Έγραψε πλήθος ύμνων, ορισμένοι από τους οποίους περιλήφθηκαν στα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας.

2. Θ. ο υμνογράφος (12ος αι.). Ασχολήθηκε με την ταξινόμηση εκκλησιαστικών βιβλίων. Έγραψε Μηναία χρησιμοποιώντας και γι’ αυτά μουσικά σημάδια και συνέθεσε διάφορα στιχηρά τροπάρια.

* * *

και θεόχτιοτος, -η, -ο (AM θεόκτιοτος, -ον, Α και θεόκτιτος, -ον, θηλ. και θεοκτίστη και θεοκτίστα)

ο κτισμένος από θεό, ο δημιουργημένος από θεό

νεοελλ.

ο πολύ ογκώδης

αρχ.

το ουδ. ως ουσ. τό θεόκτιστον

ονομασία κολλυρίου.

[ΕΤΥΜΟΛ. < θεο-* + -κτιστος (< κτίζω), πρβλ. ά-κτιστος, νεό-κτιστος].